W okolicznościach ogłoszonego stanu epidemii, temat bezpieczeństwa i higieny pracy nabiera szczególnego znaczenia. Pojawia się szereg pytań dotyczących stosowania dotychczasowych regulacji w obecnym, nowym kontekście. Czy tarcza antykryzysowa, która weszła w życie z dniem 1 kwietnia 2020 r. reguluje także kwestie BHP? Na to pytanie i nie tylko, odpowiedzi znajdziecie poniżej.

To już trzeci artykuł z naszej serii. Pierwszy  poświęcony był w całości Pracy Zdalnej. A w drugim omówiliśmy temat urlopów i dopuszczenia do pracy.

1. Czy pracownik może żądać od pracodawcy zmian organizacyjnych i dodatkowych środków ochrony osobistej w celu zmniejszenia ryzyka zakażenia koronawirusem?

TAK. Pracodawca ponosi odpowiedzialność za stan bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie pracy. Przepisy wprost nakładają na pracodawcę obowiązek organizowania pracy w sposób zapewniający bezpieczne i higieniczne warunki pracy, w tym obowiązek bieżącego reagowania na potrzeby w tym zakresie.

Środki podejmowane w celu ochrony zdrowia i życia pracowników powinny być dobrane z uwzględnieniem aktualnych warunków wykonywania pracy. Oznacza to przede wszystkim konieczność zabezpieczenia pracowników przed ryzykiem zakażenia, np. poprzez ograniczanie kontaktów osobistych (praca zdalna). A w przypadku, gdy nie jest możliwe ich zupełne wyeliminowanie – zapewnienie pracownikom środków dezynfekujących, jednorazowych rękawiczek, fizycznych barier pomiędzy personelem i obsługiwanymi klientami.

Katalog środków ochrony nie jest zamknięty. Należy uważnie monitorować komunikaty Głównego Inspektoratu Sanitarnego oraz innych organów państwowych, które na bieżąco informują o rekomendacjach w zakresie zabezpieczenia przez zakażeniami i stosować się do nich w miarę możliwości finansowych i organizacyjnych zakładu pracy.

Kluczową kwestią jest zapewnienie odpowiedniej komunikacji z załogą. Pracownicy powinni zostać jasno poinformowani o nowych wytycznych co do stosowania środków ochrony, a w razie konieczności – także odpowiednio przeszkoleni. Rekomenduje się także przygotowanie instrukcji dla pracowników dotyczących wykonywania pracy w czasie zagrożenia wirusem COVID-19.

2. Co może zrobić pracownik, jeśli nie czuje się bezpiecznie wykonując pracę w biurze lub w zakładzie?

Jeżeli pracownik stwierdzi, że warunki pracy:

• nie odpowiadają przepisom bezpieczeństwa i higieny pracy, i jednocześnie:
• stwarzają bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia lub życia pracownika albo gdy wykonywana przez niego praca grozi takim niebezpieczeństwem innym osobom,

pracownik ma prawo powstrzymać się od wykonywania pracy, a nawet oddalić się z miejsca zagrożenia. O takiej sytuacji przełożony powinien zostać jak najszybciej poinformowany.

Wyżej opisana sytuacja nie może rodzić negatywnych skutków dla pracownika.

3. Czy pracodawca może odmówić dopuszczenia pracownika do pracy, jeśli jego zdaniem ten stwarza potencjalne zagrożenie rozprzestrzenienia się zarażeń w zakładzie pracy (np. po powrocie z terenów szczególnie dotkniętych pandemią)?

Przepisy nie wprowadzają szczególnych rozwiązań dotyczących zasad dopuszczania pracowników do pracy. Jeśli praca może być wykonywana zdalnie, pracodawca może wydać pracownikowi wiążące polecenie wykonywania jego obowiązków z domu.

W przypadkach, gdy praca musi być wykonywana w zakładzie, na pracodawcy spoczywa obowiązek ochrony zdrowia i życia całego personelu. W sytuacji uzasadnionych wątpliwości co do stanu zdrowia pracownika lub stwierdzenia wysokiego prawdopodobieństwa ryzyka występowania u niego zarażenia, przełożony, powołując się przepisy ogólne, może odmówić dopuszczenia takiego pracownika do pracy. Zasadne będzie powołanie się w takich okolicznościach na stan wyższej konieczności.

Należy jednak mieć na względzie, że brak precyzyjnych przepisów w tej materii może rodzić konflikt. Pracodawca powinien więc działać z najwyższym poszanowaniem prywatności pracownika i w sposób niedyskryminacyjny.

4. Czy w przypadku polecenia pracownikowi pracy zdalnej pracodawca jest zwolniony z obowiązków zapewniania bezpiecznych i higienicznych warunków pracy?

Nie. Wykonywanie przez pracownika pracy zdalnej nie zwalnia pracodawcy z obowiązków w zakresie zapewnienia bezpiecznych i higienicznych warunków pracy.

Pomimo, że możliwość realizacji przez pracodawcę obowiązków BHP w okolicznościach pracy zdalnej jest w praktyce bardzo ograniczona, tzw. specustawa nie odnosi się do tej tematyki.

5. Czy pracodawca ma obowiązek przeprowadzania badań z zakresu medycyny pracy w czasie pandemii?

Specustawa zwalnia pracodawców z obowiązku przeprowadzania badań okresowych, których termin wykonania przypada w okresie ogłoszonego stanu zagrożenia albo stanu epidemii.

Zawieszenie obowiązku wykonywania badań okresowych następuje od dnia ogłoszenia danego stanu (przypomnijmy, że w Polsce stan epidemii został ogłoszony 20 marca 2020 r.). Po odwołaniu ww. stanów, pracodawca i pracownik mają 60 dni na ich wykonanie.

6. Jakie zasady obowiązują w przypadku badań wstępnych i kontrolnych z zakresu medycyny pracy?

Zawieszenie nie dotyczy pozostałych rodzajów badań, czyli badań wstępnych i kontrolnych. Jednakże w przypadku braku dostępności lekarza uprawnionego do przeprowadzenia tego rodzaju badań, można zgłosić się do innego lekarza. Badanie trzeba będzie jednak powtórzyć w terminie 30 dni od dnia odwołania stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii.

7. Co powinien zrobić pracodawca, jeśli pracownik ulegnie wypadkowi w czasie wykonywania pracy zdalnej zleconej w celu przeciwdziałania zarażeniom COVID-19?

Pracownik pracujący zdalnie także może ulec wypadkowi przy pracy. W takiej sytuacji pracodawca ma obowiązek przeprowadzenia postępowania powypadkowego na zasadach ogólnych, zgodnie z Rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 1 lipca 2009 r. w sprawie ustalania okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy.

Przepisy te powinny być interpretowane i stosowane z uwzględnieniem specyfiki pracy zdalnej, wykonywanej z reguły w miejscu zamieszkania pracownika. Pracodawca ma więc obowiązek poszanowania prywatności pracownika i jego miru domowego.

***

Zapraszamy też do lektury innych materiałów w tematyce około-wirusowej:

• Koronawirus jako siła wyższa
• Rządowy pakiet antykryzysowy dla samozatrudnionych
• Własność intelektualna Twojej firmy w czasach kryzysu