Zasiadanie w organach spółek kapitałowych, a w szczególności pełnienie funkcji członka zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, oprócz prestiżu oraz decyzyjności wiąże się również ze sporą ekspozycją na ryzyko oraz ponoszeniem odpowiedzialności za swoje działania.

Poniżej wskażemy na wybrane przepisy karne zawarte w kodeksie spółek handlowych (KSH), a w kolejnych postach skupimy się na przepisach karnych zamieszczonych z kodeksu karnego, a następnie na niektórych aspektach odpowiedzialności cywilnej członków zarządu spółki z o.o.

Kodeks spółek handlowych zawiera osobny rozdział poświęcony przepisom karnym w zakresie funkcjonowania spółek handlowych.

1. Niezgłoszenie upadłości

Jedne z najczęściej stawianych zarzutów wobec członków zarządu dotyczą niezgłoszenia w terminie wniosku o upadłość spółki. Podstawą tej odpowiedzialności jest przepis zawarty w art. 586 KSH, który cytujemy poniżej w całości:

Art.  586 KSH [Niezgłoszenie upadłości]

Kto, będąc członkiem zarządu spółki albo likwidatorem, nie zgłasza wniosku o upadłość spółki handlowej pomimo powstania warunków uzasadniających według przepisów upadłość spółki

– podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.

Przepis ten służy wzmocnieniu odpowiedzialności cywilnej członka zarządu, o której mowa w art. 299 KSH oraz w art. 21 prawa upadłościowego – o czym będziemy pisać w odrębnym poście. Nieprawidłowość działania polega na tym, że pomimo iż zrealizowane są ustawowo określone warunki, aby takiego zgłoszenia upadłości spółki dokonać, członek zarządu – do którego zadań należy przecież prowadzenie spraw i reprezentacja spółki – pozostaje bierny. O tym, jakie są warunki upadłości rozstrzygają przepisy ustawy prawo upadłościowe.

Istotne jest, że odpowiedzialność karną na podstawie art. 586 KSH ponosi członek zarządu, jeśli nie zgłasza wniosku o upadłość umyślnie. Przestępstwo to można bowiem popełnić tylko w zamiarze bezpośrednim albo ewentualnym. Jak wyjaśnił Sąd Najwyższy w jednym z wyroków:

„Działanie z zamiarem ewentualnym można przypisać sprawcy wówczas, gdy będąc świadomym ujawnienia się przyczyn upadłości, nie dopełnił obowiązku zgłoszenia, licząc na poprawę kondycji finansowej dłużnika, i w ryzyko wyjścia z niekorzystnego położenia gospodarczego wkalkulował ewentualność przekroczenia (…) terminu zgłoszenia upadłości” (zob. wyrok SN z dnia 23 listopada 2016 r., III KK 225/16, LEX nr 2177092).

2. Przedstawienie nieprawdziwych danych

Kodeks spółek handlowych przewiduje odpowiedzialność karną za ogłaszanie – podczas wykonywania obowiązków – nieprawdziwych danych oraz za przedstawienie takich nieprawdziwych danych organom spółki, władzom państwowym lub rewidentowi spółki.  Chodzi w tym zakresie o obowiązki odnoszące się do spółek kapitałowych (a więc także spółki z ograniczoną odpowiedzialnością) oraz w zakresie łączenia, podziału i przekształcania spółek.

Podstawą tej odpowiedzialności jest przepis zawarty w art. 587 KSH, który cytujemy poniżej w całości, uprzedzając, że z uwagi na zawarte w nim odesłania brzmi trochę niezrozumiale:

Art. 587 KSH [Fałszywe dane]
§ 1. Kto przy wykonywaniu obowiązków wymienionych w tytule III i IV ogłasza dane nieprawdziwe albo przedstawia je organom spółki, władzom państwowym lub osobie powołanej do rewizji
– podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

§ 2. Jeżeli sprawca działa nieumyślnie
– podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.

Jakie przykładowo mogą to być obowiązki z tytułu III KSH w zakresie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością? A więc chodzić może o złożenie wniosku o rejestrację spółki lub dokonanie ogłoszenia o rozwiązaniu spółki i otwarciu likwidacji lub obniżenia kapitału.

Jeśli natomiast mowa o tytule IV KSH, który zawiera przepisy dotyczące łączenia, podziału i przekształcania spółek, to przykładowo może chodzić o obowiązek poddania badaniu przez biegłego rewidenta planu przekształcenia spółki lub obowiązek zgłoszenia planu połączenia czy też podziału spółek do sądu rejestrowego.

3. Wadliwe oznaczenie pism spółki

Nie każdy zdaje sobie sprawę z tego, że sposób, w jaki oznaczane powinny być pisma i zamówienia handlowe, składane przez spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością w formie papierowej i elektronicznej, a także informacje na stronach internetowych spółki,podlegają ścisłym regulacjom ustawom, a w razie zaniedbań członek zarządu spółki, który dopuścił do takiego stanu rzeczy, może podlegać odpowiedzialności karnej i narazić się na zapłatę grzywny.

Podstawą tej odpowiedzialności jest przepis zawarty w art. 595 KSH:

Art.  595. KSH [Wadliwe oznaczanie pism spółki]

§ 1. Kto, będąc członkiem zarządu spółki kapitałowej, dopuszcza do tego, że pisma i zamówienia handlowe oraz informacje, o których mowa w art. 206 § 1, art. 300⁶¹ § 1 i art. 374 § 1, nie zawierają danych określonych w tych przepisach albo, będąc komplementariuszem spółki komandytowo-akcyjnej uprawnionym do reprezentowania spółki, dopuszcza do tego, że pisma i zamówienia handlowe oraz informacje, o których mowa w art. 127 § 5, nie zawierają danych określonych w tym przepisie

– podlega grzywnie do 5000 złotych.

§ 2. Przepisy art. 594 § 3 i § 4 stosuje się odpowiednio.

Jakie zatem dane należy podawać w pismach, zamówieniach i na stronie internetowej spółki z ograniczona odpowiedzialnością, aby nie narazić się na odpowiedzialność karną? Odpowiedź znajduje się w art. 206 §1 KSH:

1. firmę spółki (czyli jej nazwę)
2. siedzibę spółki (czyli miasto)
3. adres spółki (dokładny adres)
4. oznaczenie sądu rejestrowego, w którym przechowywana jest dokumentacja spółki
5. numer, pod którym spółka jest wpisana do rejestru (numer KRS)
6. numer identyfikacji podatkowej (NIP)
7. wysokość kapitału zakładowego
8. a dla spółki, której umowę zawarto przy wykorzystaniu wzorca umowy, do czasu pokrycia kapitału zakładowego, także informację, że wymagane wkłady na kapitał zakładowy nie zostały wniesione.

Przedstawiciele doktryny (czyli autorzy komentarzy prawniczych) wskazują, że ,,Sprawca może dokonać czynu zabronionego zarówno przez zaniechanie, jak i działanie. Osoby zobowiązane mogą w ogóle nie posługiwać się pismem zawierającym stosowne informacje, jak również mogą to być dane niepełne.’’