
Sesja TFP z perspektywy prawa autorskiego – cz.1
W środowisku modowym istnieje takie sformułowanie jak sesja TFP. Czym ona właściwie jest? Na czym polega i jakie niesie ze sobą ryzyka? Rozpoczynamy nowy cykl postów poświęconych sesji TFP oraz tematyce fotografii i modelingu.
Co to jest sesja TFP
Z języka angielskiego pełna nazwa brzmi ,,time for photos” lub „time for prints”. Polega to na nieodpłatnym wykonywaniu fotografii przez fotografa „w zamian” za nieodpłatne pozowanie do zdjęć i udostępnianie wizerunku przez modelkę. A zatem obopólna korzyść płynie zarówno dla modelki, jaki i fotografa. Obydwie strony powiększają swoje portfolio, zyskują nowe doświadczenia oraz poprawiają swoje umiejętności.
Czy zdjęcia wykonane na ,,darmowej” sesji są utworami w rozumieniu prawa autorskiego?
Zdjęcia powstałe na sesji TFP mogą być utworami, tak samo jak zdjęcia powstałe w ramach odpłatnej współpracy stron. Jeśli są utworami, to podlegają ochronie z punktu widzenia prawa autorskiego.
Fotografia będzie przedmiotem prawa autorskiego, kiedy jej efekt przejawiać będzie cechy działalności twórczej o indywidualnym charakterze. Dodatkowo, fotografia znajduje się w katalogu wymienionym w art. 1 ust. 2 ustawy o prawie autorskim jako przedmiot prawa autorskiego.
O cechach działalności twórczej w odniesieniu do fotografii możemy mówić szczególnie wtedy, gdy zachodzi:
- świadomy wybór momentu fotografowania,
- ustalenie głębi, ostrości i perspektywy fotografii,
- świadomy wybór koncepcji obrazu (kadrowanie zdjęcia),
- zastosowanie efektów specjalnych (wykonanie retuszu zdjęcia),
- świadome ustawienie rekwizytów czy też osób przedstawionych na zdjęciu,
- nadanie fotografii określonego charakteru.
Charakter prawny współtwórców utworów
Dobre zdjęcie nie powstałoby bez odpowiedniej modelki, a bardzo często również bez wizażystki czy projektantki, zapewniającej stylizację. Podczas sesji zdjęciowej każda z tych osób wykonuje swoje zadania współpracując z innymi. Przy sesjach TFP wszystkie zaangażowane osoby robią to głównie w celu promocji swojej osoby lub umiejętności.
Bardzo ważne jest określenie komu i na jakich zasadach przysługują prawa do fotografii, w której powstanie zaangażowanych było wiele osób. Szczególnie w przypadku braku uiszczenia wynagrodzenia i braku pisemnych umów.
Zgodnie z ustawą, prawo autorskie przysługuje twórcy, o ile ustawa nie stanowi inaczej. Jednak każdemu ze współtwórców przysługuje prawo autorskie wspólnie. Należy przyjąć, że wielkości udziałów są równe. Każdy ze współtwórców może żądać określenia wielkości udziałów przez sąd, na podstawie oceny wkładów pracy twórczej poszczególnych osób.
Warto pamiętać, że nie tylko fotograf, lecz także inne osoby zaangażowane w powstawanie fotografii mogą podlegać ochronie prawa autorskiego jako współtwórcy tak powstałego utworu. Szczególnie zatem w przypadku wykorzystania tak powstałych fotografii w celach komercyjnych wynagrodzenie dla współtwórców jest w pełni aktualnym tematem.
Modelka a prawo autorskie
Prawo autorskie obejmuje ochroną także osobę uwiecznioną na fotografii.
Co do zasady, nie jest bowiem dopuszczalne rozpowszechnianie cudzego wizerunku bez zgody osoby na niej przedstawionej. Chyba że – przy braku wyraźnego zastrzeżenia – ta osoba otrzymała wynagrodzenie za pozowanie. Wyjątkiem jest też rozpowszechnienie wizerunku osoby powszechnie znanej, ale tylko jeżeli wizerunek wykonano w związku z pełnieniem przez nią funkcji publicznych. Wyjątkiem jest także rozpowszechnianie wizerunku osoby stanowiącej jedynie szczegół całości takiej jak zgromadzenie, publiczna impreza itp.
Jednak w przypadku sesji TFP, nie mamy do czynienia z otrzymaniem wynagrodzenia dla osoby pozującej. Ponadto osoba modelki zazwyczaj stanowi główny element fotografii, a często jest to jej wizerunek. Dlatego ważne jest, aby określić zasady wykorzystania wizerunku modelki, bo w przeciwnym wypadku fotograf również może dopuścić się naruszenia cudzych praw – tj. prawa do wizerunku lub dóbr osobistych modelki jako osoby uwiecznionej na zdjęciu.
Ustawodawca nie wymaga konkretnej formy dla wyrażenia zgody na rozpowszechnienie wizerunku. Teoretycznie może być to nawet zgoda dorozumiana np. poprzez pozowanie do zdjęć. Zalecamy jednak, aby te ustalenia stron miały formę, która będzie umożliwiała odtworzenie treści dokonanych ustaleń w sposób bezsporny. Przede wszystkim osoba uwieczniona na fotografii powinna zostać poinformowana o planowanym miejscu publikacji zdjęć i ich charakterze.
Z naruszeniem dóbr osobistych osoby fotografowanej mamy do czynienia przykładowo w sytuacji przeróbki lub fotomontażu zdjęcia w sposób obraźliwy dla pozującego.
W następnych artykułach omówimy jakie są konsekwencje naruszenia przepisów prawa w przypadku fotografii i z jakimi konsekwencjami możemy mieć wówczas do czynienia.